Een onafhankelijke jury, die bestond uit een aantal eminente professoren uit verschillende vakdisciplines, had veertien doctoraatsthesissen grondig gewikt en gewogen en bekroonde het doctoraat van Elien Verniers rond nieuwe wettelijke instrumenten voor dierenwelzijn met de hoofdprijs van 10.000 euro.

Els Van de moortel kreeg een bedrag van 5.000 euro voor haar scriptie over de duurzame renovatie van sociale woningen en Griet Juwet ontving 3.000 euro voor haar werk rond de energietransitie als hefboom voor ruimtelijke en maatschappelijke transformatie.

De uitleg van de drie laureaten bij hun werk maakte op de aanwezigen bijzonder veel indruk. Ook de inleiding van Dirk Holemans, coördinator van denktank Oikos, over de noodzaak aan verbeelding om tot duurzame verandering te komen en de muzikale omlijsting door het duo Holst konden op  heel veel bijval rekenen. 

Verbeelding is belangrijkste tool om duurzame transformatie te realiseren

Dirk Holemans gaf de aftrap van de avond met een keynote met de titel Geen verandermacht zonder verbeeldingskracht. “De nochtans bijzonder expliciete cijfers over de opwarming van de aarde,” zo vertelde hij, “kunnen ons kennelijk niet overtuigen om er iets aan te doen."

Het is mijn overtuiging dat we kunst en cultuur nodig hebben om ons inzicht te geven in onze denkpatronen, zodat we die kunnen overstijgen. Ik sluit me aan bij de Indische denker Amitav Gosh, die in zijn boek Te groot om ons voor te stellen stelt dat het bedenken van een andere vorm van menselijk bestaan, dé uitdaging is die de klimaatcrisis ons voorschotelt. Want als de opwarming van de aarde één ding duidelijk maakt, dan is het wel dat alleen denken aan de wereld zoals hij is, neerkomt op een formule voor collectieve zelfmoord.”

Op de laatste klimaattop in Egypte sprak VN-secretaris-generaal Antonio Guterres trouwens in dezelfde bewoordingen. “Het huidig economisch systeem voortzetten”, zo vervolgde Dirk Holemans, “is dan ook geen optie. Dat betekent dat we moeten systeemdenken en daaruit leren we vooral dat we anders moeten leren kijken naar dingen.

Door anders te kijken naar zaken, veranderen die ook. Dankzij het werk van Susan Simard weet ik dat als ik in een bos loop bijvoorbeeld de bomen met elkaar verbonden zijn, met elkaar communiceren om elkaar te helpen. We kunnen daaruit leren hoe belangrijk het is om over te stappen van een extractieve naar een generatieve economie.” 

Geen doemdenken

Volgens Dirk Holemans zien we gelukkig wel diverse positieve ontwikkelingen die voldoende zuurstof bieden om het doemdenken tegen te gaan.

“De donut- en de welzijnseconomie zijn geen loze begrippen meer”, legt hij uit. “Een economie die de planetaire grenzen respecteert, uitgaat van de basisnoden in plaats van de consumptievoorkeuren centraal te stellen, en streeft naar een eerlijke verdeling van grondstoffen, inkomsten en rijkdom kan de transitie doen slagen.” De coördinator van de denktank Oikos toonde daarop voorbeelden van hoe overal in de wereld en dicht in de buurt al initiatieven ontstaan die vanuit het welzijnsdenken bewijzen dat het wel degelijk mogelijk is om de economie anders in te richten.

“In energie- en wooncoöperaties nemen mensen vanuit collectieve projecten zelf hun toekomst in handen. Met de kracht van velen samen kunnen we de sociale en ecologische uitdagingen aanpakken en bouwen aan een betere en mooiere wereld. Maar daarvoor is verbeelding nodig en kunst en narratieven om die verbeelding taal en vorm te geven. En natuurlijk ook wetenschappelijk gefundeerde invalshoeken zoals deze die op deze avond naar voor worden gebracht door drie dames die net dokter in de wetenschappen zijn geworden. Ook hun insteek is een hefboom om ons een andere toekomst te verbeelden en daadwerkelijk aan de slag te gaan.”   

Geen sinecure voor de jury

Na de inleiding door Dirk Holemans verduidelijkte professor Herwig Reynaert nog de manier waarop de onafhankelijke en multidisciplinaire jury de ingezonden werken had beoordeeld en op basis van welke criteria dat gebeurde.

Hij benadrukte uitdrukkelijk ook de grote verdienste van de ingezonden werken die niet als laureaat werden bekroond. “Het doorploegen van de veertien ingezonden doctoraten was geen gemakkelijke opdracht, maar we hebben die naar eer en geweten vervuld omdat de ondersteuning van vdk bank van onderzoek naar duurzame ontwikkeling in uiteenlopende domeinen zo belangrijk is.”

Het is een van de manieren waarop vdk bank concreet handen en voeten geeft aan haar sociaal-maatschappelijke rol.  Ook op de afsluitende receptie ontstonden in de geanimeerde gesprekken over duurzame ontwikkeling wellicht ideeën om de door Dirk Holemans zo belangrijk genoemde verbeeldingskracht te voeden.

Lees hier het interview met de winnaar van de vdk bank-prijs voor duurzame ontwikkeling 2022 Elien Verniers